Tonometria – co to jest i dlaczego jest ważnym badaniem wzroku?

Zdrowie oczu jest jednym z najcenniejszych zasobów, który pozwala nam w pełni doświadczać świata. Wśród wielu badań diagnostycznych, które służą jego ochronie, tonometria zajmuje zasadnicze miejsce. To procedura, która może wydawać się prosta, jednak jej rola w profilaktyce poważnych chorób, takich jak jaskra, jest nie do przecenienia. Badanie to pozwala na precyzyjny pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, czyli ciśnienia panującego wewnątrz gałki ocznej. Prawidłowe napięcie wewnątrz oka jest niezbędne do utrzymania jego kulistego kształtu i właściwego funkcjonowania wszystkich delikatnych struktur, w tym siatkówki oraz nerwu wzrokowego. Wysokie ciśnienie często nie daje żadnych objawów, a jego długotrwałe utrzymywanie się prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego, a w konsekwencji do utraty wzroku.

Na czym polega pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego?

Ciśnienie wewnątrzgałkowe to siła, z jaką płyn wewnątrz oka, zwany cieczą wodnistą, napiera na ściany gałki ocznej. Jego wartość nie jest stała i zależy od stopnia równowagi między produkcją cieczy wodnistej a jej odpływem z komory przedniej oka. U zdrowej osoby ten mechanizm działa sprawnie, utrzymując prawidłowe napięcie struktur oka. Problemy pojawiają się, gdy produkcja płynu jest zbyt duża lub, co zdarza się częściej, gdy jego odpływ jest utrudniony. Nadmiar cieczy wodnistej gromadzi się wewnątrz gałki ocznej, prowadząc do wzrostu ciśnienia.

Istotne jest, że ciśnienie wewnątrzgałkowe waha się w ciągu doby. Najwyższe wartości osiąga zazwyczaj w godzinach porannych, a najniższe wieczorem. Te średnie dobowe wahania są zjawiskiem naturalnym, jednak ich amplituda u osób z jaskrą bywa znacznie większa. Dlatego pojedynczy pomiar nie zawsze oddaje pełen obraz sytuacji, a w niektórych przypadkach lekarz może zalecić wykonanie tzw. krzywej dobowej ciśnienia, czyli serii pomiarów o różnych porach dnia. Pomiar ciśnienia jest bezbolesny i szybki, a stanowi podstawę wczesnej diagnostyki nadciśnienia ocznego.

Rodzaje tonometrii – przegląd dostępnych metod

Współczesna okulistyka oferuje kilka różnych metod pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego. Wybór odpowiedniej techniki zależy od wielu czynników, takich jak wiek pacjenta, stan rogówki czy cel badania – czy jest to badanie przesiewowe, czy precyzyjna diagnostyka. Każda z metod ma swoje zalety i ograniczenia, a ich znajomość pozwala lekarzowi na dokonanie najbardziej trafnej oceny zdrowia oczu pacjenta.

Tonometria aplanacyjna Goldmanna – złoty standard diagnostyki

Tonometria aplanacyjna, a w szczególności metoda Goldmanna, jest uznawana za najdokładniejszą i referencyjną technikę pomiaru ciśnienia w oku. Badanie wykonuje się pacjentowi siedzącemu przy lampie szczelinowej. Na początku powierzchnię oka znieczula się kroplami, aby zapewnić pełen komfort. Następnie film łzowy zabarwia się niewielką ilością roztworu fluoresceiny, która pod wpływem niebieskiego światła lampy wykazuje fluorescencję.

Lekarz delikatnie przykłada do rogówki końcówkę specjalnego pryzmatu. Zasada działania jest prosta: specjalny przetwornik spłaszcza rogówkę na niewielkiej, stałej powierzchni. Siła potrzebna do tego spłaszczenia jest mierzona i przeliczana na wartość ciśnienia wewnątrzgałkowego, wyrażoną w milimetrach słupa rtęci (mm Hg). To badanie jest niezwykle precyzyjne, ponieważ siła, z jaką końcówką pryzmatu uciska na oko, jest dokładnie równa sile potrzebnej do zrównoważenia ciśnienia panującego wewnątrz gałki ocznej. To metoda z wyboru przy podejrzeniu jaskry oraz w monitorowaniu jej leczenia.

Tonometria bezkontaktowa (air-puff) – szybkość i komfort

Tonometria bezkontaktowa, popularnie nazywana „dmuchnięciem”, to metoda przesiewowa, która zyskała dużą popularność dzięki szybkości i temu, że nie wymaga znieczulenia. Podczas badania pacjent opiera brodę i czoło na podpórkach aparatu, a urządzenie kieruje w stronę oka najłagodniejszy możliwy podmuch sprężonego powietrza. Ten podmuch na ułamek sekundy spłaszcza rogówkę. Aparat mierzy czas i siłę powietrza potrzebną do uzyskania tego spłaszczenia, a na podstawie tych danych oblicza ciśnienie wewnątrzgałkowe.

Główną zaletą tej metody jest brak bezpośredniego kontaktu z powierzchnią oka, co eliminuje ryzyko infekcji i sprawia, że badanie jest komfortowe dla pacjenta. Jest często stosowana w badaniach profilaktycznych oraz u dzieci. Należy jednak pamiętać, że jej precyzja jest mniejsza w porównaniu z tonometrią aplanacyjną, dlatego w przypadku uzyskania nieprawidłowego wyniku, zawsze konieczne jest jego potwierdzenie innymi metodami.

Inne metody pomiaru ciśnienia

Choć metody aplanacyjna i bezkontaktowa są dziś najczęściej stosowane, istnieją również inne techniki pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego. Jedną z nich jest tonometria impresyjna, do której wykorzystuje się tonometr Schiøtza. Jest to starsza metoda, wymagająca od pacjenta przyjęcia pozycji leżącej z głową odchyloną do tyłu. Na znieczuloną rogówkę opuszcza się specjalny przyrząd, który mierzy stopień jej ugięcia pod wpływem ciężaru. Wynik odczytywany jest ze specjalnej skali. Z uwagi na mniejszą dokładność i większy wpływ grubości oraz sztywności rogówki na wynik, jest ona obecnie rzadziej stosowana.

Porównanie popularnych metod tonometrii:

Interpretacja wyników tonometrii i czynniki wpływające na pomiar

Za prawidłowe ciśnienie wewnątrzgałkowe uznaje się wartości mieszczące się w przedziale od 10 do 21 mm Hg. Wartości powyżej 21 mm Hg określane są jako nadciśnienie oczne, które stanowi główny czynnik ryzyka rozwoju jaskry. Z kolei ciśnienie poniżej normy (hipotonia) może świadczyć o odwarstwieniu siatkówki lub innych schorzeniach. Jednak interpretacja wyniku nie jest tak prosta, jak mogłoby się wydawać. Istnieje kilka czynników, które mogą wpłynąć na wynik pomiaru.

Do najważniejszych z nich należą:

• grubość rogówki – u osób z grubszą rogówką wynik może być fałszywie zawyżony, a u osób z cienką – fałszywie zaniżony,

• współczynnik sztywności rogówki – im większa sztywność, tym wyższy opór stawia tkanka, co może prowadzić do uzyskania wyniku określanego jako ciśnienie fałszywie wysokie,

• znaczna krótkowzroczność – może wpływać na elastyczność ścian gałki ocznej,

• wiek pacjenta – ciśnienie może nieznacznie wzrastać u osób w podeszłym wieku,

• pora dnia – jak wspomniano, występują średnie dobowe wahania ciśnienia,

• noszenie soczewkami kontaktowymi – badanie powinno być wykonywane po ich zdjęciu.

Dokładną interpretację wyników oraz dobór odpowiedniej metody leczenia zawsze powinien przeprowadzić lekarz okulista. Profesjonalne badanie, uwzględniające wszystkie indywidualne czynniki, jest kluczem do prawidłowej diagnozy. Więcej informacji na temat samego badania i przygotowania do niego można znaleźć na stronie specjalistycznej placówki pod adresem: https://jasneblonia.pl/zakres-uslug/badania-diagnostyczne/tonometria/.

Dlaczego regularne badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego jest tak istotne?

Głównym celem regularnych pomiarów ciśnienia wewnątrzgałkowego jest wczesne wykrycie jaskry – podstępnej choroby, która przez wiele lat może rozwijać się bezobjawowo. Podwyższone ciśnienie wewnątrz gałki ocznej powoduje stopniowe i nieodwracalne uszkodzenia nerwu wzrokowego, który jest odpowiedzialny za przesyłanie informacji wizualnych z oka do mózgu. Pacjent przez długi czas nie zauważa pogorszenia widzenia, ponieważ ubytki w polu widzenia pojawiają się najpierw na jego obrzeżach. Gdy zmiany stają się zauważalne, uszkodzenia są już zazwyczaj bardzo zaawansowane.

Dlatego tonometria jest jednym z podstawowych badań okulistycznych, które powinno być wykonywane regularnie, szczególnie u osób po 40. roku życia oraz u pacjentów z grup ryzyka. Do tej grupy zaliczają się osoby z przypadkami jaskry w rodzinie, diabetycy, osoby z dużą wadą wzroku oraz te, które cierpią na choroby układu krążenia. Regularne kontrolowanie ciśnienia w oku to najprostszy sposób na ochronę wzroku przed nieodwracalną utratą.

Podsumowując, tonometria to szybkie, bezbolesne i niezwykle wartościowe badanie w ocenie zdrowia oczu. Pozwala na monitorowanie jednego z najważniejszych parametrów – ciśnienia wewnątrzgałkowego – którego nieprawidłowe wartości mogą prowadzić do poważnych konsekwencji. Regularne wizyty u okulisty i poddawanie się temu badaniu to inwestycja w przyszłość, która pozwala cieszyć się dobrym wzrokiem przez długie lata.

Artykuł sponsorowany